آيا هرگز براي تان پيش آمده است كه هنگام خيره شدن به يك تصوير صاف (مثلا يك كاغذ سفيد يا آسمان آبي) متوجه ذرات كوچك غبار مانندي شويد كه جلوي چشم تان بالا و پايين مي روند و هرچه پلك مي زنيد باز هم مثل يك سايه كوچك در جلوي چشم تان قرار دارند؟
اين سايه هاي مزاحم را اصطلاحا "مگس پران" مي گويند. معمولا با حركت دادن چشم، مگس پران هم حركت مي كند، اما چون جهت حركت آن در خلاف جهت حركت چشم مي باشد، نميتوان آن را با چشم تعقيب كرد.
مگس پران چيست؟
مگس پران در حقيقت سايه كدورت هاي موجود در مايع زجاجيه چشم است كه روي شبكيه مي افتد و به صورت يك سايه تيره ديده مي شود. اين كدورت ها ممكن است ناشي از چسبندگي و ضخيم شدن رشته هاي زجاجيه، جمع شدن سلول هاي التهابي در زجاجيه و يا خونريزي در داخل چشم باشد.
زجاجيه چيست؟
زجاجيه مايع ژله مانندي شبيه سفيده تخم مرغ خام است كه بخش اعظم داخل كره چشم (از پشت عدسي تا روي شبكيه) را پُر كرده است و به حفظ ساختمان كروي چشم كمك مي كند و شبكيه را در جاي خودش نگه مي دارد. ساختمان زجاجيه از يك شبكه اسفنجي متشكل از رشته هاي خيلي ظريف است كه مقادير فراوان آب و مواد محلول را در خود جاي مي دهد و به آن حالت ژله اي مي بخشد. رشته هاي موجود در زجاجيه در قسمت هاي خارجي تر زجاجيه متراكم تر هستند و اتصالات نسبتا محكمي به لايه هاي داخلي شبكيه دارند.
چرا مگسپران ايجاد مي شود؟
مگس پران عارضه بسيار شايعي است و با افزايش سن، شيوع آن افزايش مي يابد، طوري كه بيش از 60 تا 70 درصد افراد بالاي 60 سال مگس پران را تجربه كرده اند.
رشته هاي موجود در زجاجيه در بچه ها و افراد جوان معمولا بسيار ظريف است و ديده نمي شود، اما با بالا رفتن سن اين رشته ها ضخيم تر مي شوند و در بعضي جاها به هم مي چسبند و باعث ايجاد كدورت مي شوند كه سايه اين كدورت بر روي شبكيه به صورت مگسپران احساس مي شود.
به علاوه در بسياري از افراد مسن، بخشي از رشته هاي محيطي زجاجيه كه به شبكيه متصل هستند، از جاي خود كنده مي شوند و به داخل بخشهاي مركزي زجاجيه مي افتند. اين حالت كه آن را "جداشدگي خلفي زجاجيه" مي نامند، شايع ترين علت ايجاد مگس پران است.
گاهي اوقات هم وجود التهاب داخل چشمي (يووئيت) سبب تجمع سلول هاي التهابي در زجاجيه و ايجاد مگس پران مي شود.
يك علت ديگر مگس پران، وجود خونريزي در داخل زجاجيه است، مثلا در افراد مبتلا به ديابت ممكن است خونريزي هاي خفيف چشمي، ابتدا به صورت يك مگس پران ديده شود.
مگسپران در چه افرادي شايع تر است؟
افراد بالاي 60 سال
افراد نزديك بين
افرادي كه سابقه جراحي چشم (به خصوص جراحي آب مرواريد) دارند.
افرادي كه سابقه التهاب داخلي چشم (يووئيت) دارند.
آيا مگسپران خطرناك است؟
بسياري از افراد مدت ها مگس پران داشته اند و هيچ مشكل خاصي پيدا نكرده اند. مگس پراني كه سال هاي سال وجود داشته و تغيير خاصي پيدا نكرده است، معمولا خطري ندارد، اما بروز مگس پران جديد مي تواند ناشي از مشكلات جدي چشمي باشد.
البته همان طور كه گفته شد شايع ترين علت بروز مگس پران جديد، جداشدگي زجاجيه خلفي است كه به خودي خود خطري ندارد، اما گاهي اوقات در حين جدا شدن زجاجيه، بخشي از شبكيه نيز همراه با آن كنده مي شود و باعث ايجاد سوراخ يا پارگي در پرده شبكيه مي شود كه مي تواند سبب جدا شدن پرده شبكيه و مشكلات شديد بينايي شود.
تشخيص علت ايجاد مگسپران بدون معاينه دقيق چشم پزشكي امكان پذير نيست، بنابراين لازم است تمام افرادي كه مگس پران جديد پيدا كردهاند، حتما توسط چشم پزشك معاينه شوند.
براي انجام معاينه، ابتدا مردمك با استفاده از قطره هاي مخصوص باز مي شود و سپس با استفاده از لنزها و وسايل مخصوص، زجاجيه و شبكيه معاينه مي شود. در صورتي كه در معاينه هيچ مشكلي به جز "جداشدگي زجاجيه خلفي" وجود نداشته باشد و شبكيه سالم باشد، معمولا خطري وجود ندارد و درمان خاصي لازم نيست، اما در مواردي كه آسيبي به پرده شبكيه وارد شده باشد، يا خونريزي يا التهاب داخل چشمي وجود داشته باشد، بايد درمان انجام شود.
گاهي با يك نوبت معاينه نمي توان علت دقيق ايجاد مگس پران را تشخيص داد. در اين حالت معمولا لازم است معاينه در فواصل 2 تا 3 هفته يك بار تكرار شود تا مطمئن شويم علت خطرناكي وجود ندارد.
يك نكته مهم آن است كه مگس پران حتي در صورت همراهي با پارگي شبكيه، پس از چند هفته كوچك مي شود، بنابراين در افرادي كه مگس پران جديد چشم داشته اند، حتي اگر خود به خود خوب شده باشند، لازم است معاينه كامل چشم انجام شود.
آيا مگسپران قابل درمان است؟
همان طور كه قبلا هم گفته شد مگس پران معمولا علت خطرناكي ندارد و نيازي به درمان نيست. در اكثر موارد پس از چند هفته تا چند ماه، مگس پران به تدريج كوچك مي شود و فرد نيز عادت مي كند كه آن را ناديده بگيرد.
اما در مواردي كه مگس پران با سوراخ يا پارگي پرده شبكيه همراه باشد، ممكن است نياز به اقدامات درماني مثل ليزر يا عمل جراحي براي جلوگيري از پارگي پرده شبكيه وجود داشته باشد.
كلام آخر
همانطور كه گفته شد مگس پران قديمي كه سال ها وجود داشته و تغيير خاصي پيدا نكرده است، معمولا بيخطر است، اما در موارد زير لازم است حتما به چشم پزشك مراجعه كنيد:
* مگسپراني كه جديدا ايجاد شده است (حتي اگر پس از چند هفته خود به خود برطرف شده باشد)
* مگس پران قديمي كه جديدا بزرگ تر شده، يا تغيير ديگري پيدا كرده است.
* مگس پران همراه با جرقه (حتي اگر پس از چند روز جرقه خود به خود برطرف شده باشد)
* مگسپران همراه با كم شدن يا تاري ديد يا احساس وجود پرده در جلوي چشم (اين علامت، بسيار مهم است و ممكن است ناشي از كنده شدن بخشي از شبكيه باشد كه به درمان فوري نياز دارد) .
