وقت مانند گلوبند بود، پروین

کارها بود در این کارگه اخضر

لیک دوک تو نگردید ازین بهتر

سر این رشته گرفتی و ندانستی

که هریمنش گرفتست سر دیگر

موجها کرده مکان در لب این دریا

شعله‌ها گشته نهان در دل این مجمر

تو ندانم به چه امید نهادستی

کالهٔ خویش در این کشتی بی لنگر

پای غفلت چه نهی بر دم این کژدم

دست شفقت چه کشی بر سر این اژدر

به نگردد دگر آزردهٔ این پیکان

برنخیزد دگر افتادهٔ این خنجر

در شیطان در ننگست، بر آن منشین

ره عصیان ره مرگست، بر آن مگذر

آشیانها به نمی‌ریخته این باران

خانمانها به دمی سوخته این اخگر

آسیای تو شد افلاک و همی ترسم

که ز گشتنش تو چون سرمه شوی آخر

میروی مست ز بیغوله و می‌آید

با تو این دزد فریبندهٔ غارتگر

سبک آنمرغ که ننشست بدین پستی

خنک آن دیده که نغنود درین بستر

شو و بر طوطی جان شکر عرفان ده

ورنه بر پرد و گردد تبه این شکر

بی خبر میرود این شبرو بی پروا

ناگهان میکشد این گیتی دون پرور

هوشیاری نبود در پی این مستی

جهد کن تا نخوری باده از این ساغر

تو چنین بیخود و فکر تو چنین باطل

کور را کور نشد هیچگهی رهبر

چند چون پشه ز هر دست قفا خوردن

چند چون مور بهر پای فشاندن سر

همچو طاوس بگلزار حقیقت شو

همچو سیمرغ سوی قاف ارادت پر

کشتهٔ حرص نیاورد بر تقوی

لشکر جهل نشد بهر کسی لشکر

چند با اهرمن تیره‌دلی همره

نفسی نیز ره صدق و صفا بسپر

مردم پاک شو، آنگاه بپاکان بین

دیده حق بین کن و آنگاه بحق بنگر

چشم را به ز حقیقت نبود پرتو

روح را به ز فضیلت نبود زیور

سخن از علم سماوات چه میرانی

ایکه نشناخته‌ای باختر از خاور

هر که آزار روا داشت، شد آزرده

هر که چه کند در افتاد بچاه اندر

گر نخواهی که رسد بر دلت آزاری

بر دل خلق مزن بی سببی نشتر

مطلب روزی ننهاده که با کوشش

نخوری قسمت کس، گر شوی اسکندر

بهر گلزار در آتش مفکن خود را

که گلستان نشود بر همه کس آذر

از نکو خصلتی و بد گهری زینسان

نخل پر میوه وناچیز بود عرعر

تو هم ای شاخ، بری آر که خوشتر شد

ز دو صد سرو، یکی شاخک بار آور

چه شدی بستهٔ این محبس بی روزن

چه شدی ساکن این کنگرهٔ بی در

سر خود گیر و از این دام گریزان شو

دل خود جوی و ازین مرحله بیرون بر

نسزد تشنه همی عمر بسر بردن

بامیدی که نمک زار شود کوثر

طلب ملک سلیمان مکن از دیوان

که چو طفلت بفریبند به انگشتر

زنگ خودبینی از آئینهٔ دل بزدا

گر آلودگی از چهرهٔ جان بستر

ایکه پوئی ره امید شب تیره

باش چون رهروی، آگاه ز جوی و جر

چو رود غیبت و هنگام حضور آید

تو چه داری که توان برد بدان محضر

سود و سرمایه بیک بار تبه کردی

نشدی باز هم آگاه ز نفع و ضر

چو تو خود صاعقهٔ خرمن خود گشتی

چه همی نالی ازین تودهٔ خاکستر

نبرد هیچ بغیر از سیهی با خود

هر که زانکشت فروشان طلبد عنبر

بید خرما و تبر خون ندهد میوه

دیو طه و تبارک نکند از بر

خواجه آنست که آزاده بود، پروین

بانو آنست که باشد هنرش زیور

ای سیه مار جهان را شده افسونگر

نرهد مار فسای از بد مار آخر

نیش این مار هر آنکس که خورد میرد

و آنکه او مرد کجا زنده شود دیگر

بنه این کیسه و این مهره افسون را

به فسون سازی گیتی نفسی بنگر

بکن این پایه و بنیاد دگر بر نه

بگذار این ره و از راه دگر بگذر

تو خداوند پرستی، نسزد هرگز

کار بتخانه گزینی و شوی بتگر

از تن خویش بسائی، چو شوی سوهان

دامن خویش بسوزی، چو شوی اخگر

تو بدین بی پری و خردی اگر روزی

بپری، بگذری از مهر و مه انور

ز تو حیف ای گل شاداب که روئیدی

با چنین پرتو رخسار به خار اندر

تو چنان بیخودی از خود که نمیدانی

که ترا میبرد این کشتی بی لنگر

جهد کن تا خرد و فکرت ورائی هست

آنچه دادند بگیرند ز ما یکسر

نفس بدخواه ز کس روی نمیتابد

گر تو زان روی بتابی چه ازین بهتر

زندگی پر خطر و کار تو سرمستی

اهرمن گرسنه و باغ تو بار آور

عاقبت زار بسوزاندت این آتش

آخر کار کند گمرهت این رهبر

سیب را غیر خورد، بهر تو ماند سنگ

نفع را غیر برد، بهر تو ماند ضر

تو اگر شعبده از معجزه بشناسی

نکند شعبده این ساحر جادوگر

زخم خنجر نزند هیچگهی سوزن

کار سوزن نکند هیچگهی خنجر

دامن روح ز کردار بد آلودی

جامه را گاه زدی مشک و گهی عنبر

اندر آندل که خدا حاکم و سلطان شد

دیگر آندل نشود جای کس دیگر

روح زد خیمهٔ دانش، نه تن خاکی

خضر شد زندهٔ جاوید، نه اسکندر

ز ادب پرس، مپرس از نسب و ثروت

ز هنر گوی، مگوی از پدر و مادر

مکن اینگونه تبه، جان گرامی را

که بتن هیچ نداری تو ز جان خوشتر

پنجهٔ باز قضا باز و تو در بازی

وقت چون برق گریزان و تو در بستر

تیره رائی چه ز جهل و چه ز خود بینی

غرق گشتن چه برود و چه ببحر اندر

تو زیان کرده‌ای و باز همیخواهی

مشکت از چین رسد و دیبه‌ات از ششتر

رو که در دست تو سرمایه و سودی نیست

سود باید که کند مردم سوداگر

تو نه‌ای مور که مرغان بزنندت ره

تو نه‌ای مرغ که طفلان بکنندت پر

سالکان پا ننهادند بهر برزن

عاقلان باده نخوردند ز هر ساغر

چه بری نام ره خویش بر شیطان

چه نهی شمع شب خود بره صرصر

عقل را خوار کند دیدهٔ ظاهر بین

روح را زار کشد مردم تن‌پرور

چون تو، بس طائر بی تجربه خوشخوان

صید گشته است درین گلشن خوش منظر

دامها بنگری ای مرغک آسوده

اگر از روزنهٔ لانه بر آری سر

این کبوتر که تو بینیش چنین بیخود

شاهبازیش گرفتست بچنگ اندر

آخر ای شیر ژیان، بند ز پا بگسل،

آخر ای مرغ سعادت، ز قفس برپر

به چراغ دل اگر روشنی افزائی

جلوهٔ فکر تو از خور شود افزونتر

دامنت را نتواند که بیالاید

هیچ آلوده، گرت پاک بود گوهر

کله از رتبت سر مرتبه‌ای دارد

چو سر افتاد، چه سود از کله و افسر

سوخت پروانه و دانست در آن ساعت

که شد اندام ضعیفش همه خاکستر

هر چه کشتی، ملخ و مور بیغما برد

وین چنین خشک شد این مزرعهٔ اخضر

به تن سوختگان چند شوی پیکان

به دل خسته‌دلان چند زنی نشتر

تو دگر هیچ نداری ز سلیمانی

اگر این دیو ز دستت برد انگشتر

دلت از روشنی جانت شود روشن

زانکه این هر دو قرینند بیکدیگر

در گلستان دلی، گلبنی از حکمت

به ز صد باغ گل و یاسمن و عبهر

چه کشی منت دونان بسر هر ره

چه روی در طلب نان بسوی هر در

آنکه زر هنر اندوخت، نشد مفلس

آنکه کار دل و جان کرد، نشد مضطر

پر طاوس چه بندی بدم کرکس

چو دم آراسته گردد، چه کنی با پر

آنچه آموخت بما چرخ، سیه کاریست

گر چه کردیم سیه بس ورق و دفتر

اوستادی نکند کودک بی استاد

درس دانش ندهد مردم بی مشعر

جسم چون کودک و جانست ورا دایه

عقل چون مادر و علم است ورا دختر

علم نیکوست، چه در خانه چه در غربت

عود خوشبوست، چه در کاسه چه در مجمر

کاخ دل جوئی از کوی تن مسکین

شمش زر خواهی از کورهٔ آهنگر

کاردانان نگزینند تبه‌کاری

نامجویان ننشینند بهر محضر

آغل از خانه بسی دور و شبان در خواب

گرگ بددل بکمین و رمه اندر چر

جای آسایش دزدان بود این وادی

مسکن غول بیابان بود این معبر

خون دلهاست درین جام شقایق گون

تیرگیهاست درین نیلپری چادر

بهر وارون شدن افراشت سر این رایت

بهر ویران شدن آباد شد این کشور

خانه‌ای را که نه سقفی و نه بنیادیست

این چنین خانه چه از خشت و چه از مرمر

سور موش است اگر گربه شود بیمار

عید گرگ است اگر شیر شود لاغر

پاک شو تا نخوری انده ناپاکی

نیک شو تا ندهندت ببدی کیفر

همه کردار تو از تست چنین تیره

چه کنی شکوه ز ماه و گله از اختر

وقت مانند گلوبند بود، پروین

چو شود پاره، پراکنده شود گوهر