حکیم ارد بزرگ : بیش از دشمن، از سربازان ترسو و بی نظم، باید هراسید .

توانایی ، از پس آگاهی و کوشش بسیار ، بدست می آید . حکیم ارد بزرگ

توانایی در کاشانه خاموش نا امیدان ، یافت نمی شود . حکيم ارد بزرگ

بزرگان ، بی باکند ، آنها خوی برتر خویش را ، به آیندگان هدیه می دهند .  حکیم ارد بزرگ

کشتارگاهی خاموش را دیده اید ؟ آری من دیده ام ، کشتارگاه خاموش درختان . حکیم ارد بزرگ

گیاهان ، بهترین و پاکترین زنجیره خوراک آدمیان هستند . حکیم ارد بزرگ

سخن بدون پشتوانه ، گزاف گویی است. حکیم ارد بزرگ

آدمهای آرمانگرا ، هنگامیکه به نادرست بودن آرزویی پی می برند ، همان دم رهایش می کنند . حکیم ارد بزرگ

هیچ اهرمی ، همچون بردباری و امید ، نمی تواند سختی ها را از پیش پایمان بردارد .  حکیم ارد بزرگ

بیش از دشمن، از سربازان ترسو و بی نظم، باید هراسید . حکیم ارد بزرگ

چه خوب و بجاست که هر خانواده ، بین دو تا سه فرزند داشته باشد. حکیم ارد بزرگ

از نامهربانان دوری کنید، تا از آتش خشم و کین آنها در امان مانید. حکیم ارد بزرگ

خوارترین کارفرما ، کسی است که با ندادن و یا کم کردن دستمزد زیر دست خویش ،ناراستی پیشه نموده و فرمانروایی می کند .  حکیم ارد بزرگ

برآیند داشتن خرد ، بینایی و پرواز بیشتر فکر و اندیشه است. حکیم ارد بزرگ

بردباری ، بهترین سپر در روزهای سخت و ناپایداریست .  حکيم ارد بزرگ

 شادی را به یکدیگر هدیه دهیم، شادی، برآیند مهر و  دوستی است. حکیم ارد بزرگ

حکیم فردوسی توسی :

چو نه ماه بگذشت بر ماه‌چهر

یکی کودک آمد چو تابنده مهر

به مانندهٔ نامدار اردشیر

فزاینده و فرخ و دلپذیر

همان اردشیرش پدر کرد نام

نیا شد به دیدار او شادکام

همی پروریدش به بربر به ناز

برآمد برین روزگاری دراز

مر او را کنون مردم تیزویر

همی خواندش بابکان اردشیر

بیاموختندش هنر هرچ بود

هنر نیز بر گوهرش بر فزود

چنان شد به دیدار و فرهنگ و چهر

که گفتی همی زو فروزد سپهر

پس آگاهی آمد سوی اردوان

ز فرهنگ وز دانش آن جوان

که شیر ژیانست هنگام رزم

به ناهید ماند همی روز بزم

یکی نامه بنوشت پس اردوان

سوی بابک نامور پهلوان

که ای مرد بادانش و رهنمای

سخن‌گوی و با نام و پاکیزه‌رای

شنیدم که فرزند تو اردشیر

سواریست گوینده و یادگیر

چو نامه بخوانی هم‌اندر زمان

فرستش به نزدیک ما شادمان

ز بایسته‌ها بی‌نیازش کنم

میان یلان سرفرازش کنم

چو باشد به نزدیک فرزند ما

نگوییم کو نیست پیوند ما

چو آن نامهٔ شاه بابک بخواند

بسی خون مژگان به رخ برفشاند

بفرمود تا پیش او شد دبیر

همان نورسیده جوان اردشیر

بدو گفت کاین نامهٔ اردوان

بخوان و نگه‌کن به روشن روان

من اینک یکی نامه نزدیک شاه

نویسم فرستم یکی نیک‌خواه

بگویم که اینک دل و دیده را

دلاور جوان پسندیده را

فرستادم و دادمش نیز پند

چو آید بدان بارگاه بلند

تو آن کن که از رسم شاهان سزد

نباید که بادی برو بر وزد

در گنج بگشاد بابک چو باد

جوان را ز هرگونه‌ای کرد شاد

ز زرین ستام و ز گوپال و تیغ

ز فرزند چیزش نیامد دریغ

ز دینار و دیبا و اسپ و رهی

ز چینی و زربفت شاهنشهی

بیاورد و بنهاد پیش جوان

جوان شد پرستندهٔ اردوان

بسی هدیه‌ها نیز با اردشیر

ز دیبا و دینار و مشک و عبیر

ز پیش نیا کودک نیک پی

به درگاه شاه اردوان شد بری

حکيم ارد بزرگ : آنکه در بیراهه گام بر می دارد ، آرمان خویش را گم کرده است .

بیچاره سرزمینی که فقر و تنگدستی در آن یک ارزش پنداشته می شود ، باید به پا خواست و کار کرد و خود را از تنگدستی رهانید  .   حکیم ارد بزرگ

پس از هر درد و رنجی، در پی زندگی و شادمانی باش، نه درد و رنجی دیگر. حکیم ارد بزرگ

آدمهای فرهمند و خودباور ، بدنبال کف زدن دیگران نیستند ، آنها به شکوه و ارزش کار خود ، باور دارند .  حکیم ارد بزرگ

بیش از شش ماه ، به امید بازگشت همسر جدا شده خویش ، مباش .  حکیم ارد بزرگ

پاسداشت مهر پدر و مادر ، یکی از بزرگترین خوشبختی هاست . حکیم ارد بزرگ

کوشش کنیم نامی بر فرزند خویش بگذاریم که مردانه و زنانه بودن آن روشن باشد، کاری نکنیم که فرزندمان در آینده از گزینش امروز ما ، همه جا شرمنده باشد. حکیم ارد بزرگ

کینه را از خود دور کن، چرا که خرمن مهر و پاکی ات را به آتش می کشد. حکیم ارد بزرگ

آنکه آرمانش را ساده و باز نموده ، کمتر دچار سر در گمی می گردد. حکیم ارد بزرگ

آنکه در بیراهه گام بر می دارد ، آرمان خویش را گم کرده است . حکيم ارد بزرگ


 حکیم فردوسی توسی :

چو دارا به رزم اندرون کشته شد

همه دوده را روز برگشته شد

پسر بد مر او را یکی شادکام

خردمند و جنگی و ساسان به نام

پدر را بران گونه چون کشته دید

سر بخت ایرانیان گشته دید

ازان لشکر روم بگریخت اوی

به دام بلا در نیاویخت اوی

به هندوستان در به زاری بمرد

ز ساسان یکی کودکی ماند خرد

بدین هم‌نشان تا چهارم پسر

همی نام ساسانش کردی پدر

شبانان بدندی و گر ساربان

همه ساله با رنج و کار گران

چو کهتر پسر سوی بابک رسید

به دشت اندرون سر شبان را بدید

بدو گفت مزدورت آید به کار

که ایدر گذارد به بد روزگار

بپذرفت بدبخت را سرشبان

همی داشت با رنج روز و شبان

چو شد کارگر مرد و آمد پسند

شبان سرشبان گشت بر گوسفند

دران روزگاری همی بود مرد

پر از غم دل و تن پر از رنج و درد

شبی خفته بد بابک رود یاب (؟)

چنان دید روشن روانش به خاب

که ساسان به پیل ژیان برنشست

یکی تیغ هندی گرفته به دست

هرانکس که آمد بر او فراز

برو آفرین کرد و بردش نماز

زمین را به خوبی بیاراستی

دل تیره از غم بپیراستی

به دیگر شب‌اندر چو بابک بخفت

همی بود با مغزش اندیشه جفت

چنان دید در خواب کاتش‌پرست

سه آتش ببردی فروزان به دست

چو آذر گشسپ و چو خراد و مهر

فروزان به کردار گردان سپهر

همه پیش ساسان فروزان بدی

به هر آتشی عود سوزان بدی

سر بابک از خواب بیدار شد

روان و دلش پر ز تیمار شد

هرانکس که در خواب دانا بدند

به هر دانشی بر توانا بدند

به ایوان بابک شدند انجمن

بزرگان فرزانه و رای زن

چو بابک سخن برگشاد از نهفت

همه خواب یکسر بدیشان بگفت

پراندیشه شد زان سخن رهنمای

نهاده برو گوش پاسخ‌سرای

سرانجام گفت ای سرافراز شاه

به تأویل این کرد باید نگاه

کسی را که بینند زین سان به خواب

به شاهی برآرد سر از آفتاب

ور ایدونک این خواب زو بگذرد

پسر باشدش کز جهان بر خورد

چو بابک شنید این سخن گشت شاد

براندازه‌شان یک به یک هدیه داد

بفرمود تا سرشبان از رمه

بر بابک آید به روز دمه

بیامد شبان پیش او با گلیم

پر از برف پشمینه دل بدو نیم

بپردخت بابک ز بیگانه جای

بدر شد پرستنده و رهنمای

ز ساسان بپرسید و بنواختش

بر خویش نزدیک بنشاختش

بپرسیدش از گوهر و از نژاد

شبان زو بترسید و پاسخ نداد

ازان پس بدو گفت کای شهریار

شبان را به جان گر دهی زینهار

بگوید ز گوهر همه هرچ هست

چو دستم بگیری به پیمان به دست

که با من نسازی بدی در جهان

نه بر آشکار و نه اندر نهان

چو بشنید بابک زبان برگشاد

ز یزدان نیکی دهش کرد یاد

که بر تو نسازم به چیزی گزند

بدارمت شادان‌دل و ارجمند

به بابک چنین گفت زان پس جوان

که من پور ساسانم ای پهلوان

نبیرهٔ جهاندار شاه اردشیر

که بهمنش خواندی همی یادگیر

سرافراز پور یل اسفندیار

ز گشتاسپ یل در جهان یادگار

چو بشنید بابک فرو ریخت آب

ازان چشم روشن که او دید خواب

بیاورد پس جامهٔ پهلوی

یکی باره با آلت خسروی

بدو گفت بابک به گرمابه شو

همی باش تا خلعت آرند نو

یکی کاخ پرمایه او را بساخت

ازان سرشبانان سرش برافراخت

چو او را بران کاخ بر جای کرد

غلام و پرستنده بر پای کرد

به هر آلتی سرفرازیش داد

هم از خواسته بی‌نیازیش داد

بدو داد پس دختر خویش را

پسندیده و افسر خویش را

پاکترین آدم هم ، دشمنان بسیار دارد . حکیم ارد بزرگ

برای رسیدن به آرمان ، باید از همه نیروهایمان بهره بگیریم ، هر بار که به در بسته ایی رسیدیم ، نباید خویشتن را سرزنش کنیم . حکیم ارد بزرگ

برنامه داشتن ، ویژگی آدمهای کارآمد است . حکیم ارد بزرگ

پاکترین آدم هم ، دشمنان بسیار دارد .  حکیم ارد بزرگ

میهن دوستی و آزادیخواهی ، کلید درمان بسیاری از ناراستی هاست. حکیم ارد بزرگ

نفرین ابدی بر کسانی که ، تیشه به ریشه همبستگی ایرانیان می زنند.  حکيم ارد بزرگ

هیچ نامی همانند "ایران" ، برآزنده سرزمین ما نیست. حکیم ارد بزرگ

یکی از بهترین شمارگان ، سیزده است که نماد زایش و رشد است و در فرهنگ ایرانی "الهه باران" نامیده می شود. حکیم ارد بزرگ

نخستین گام بهره کشان کشورها ، در آغاز نابودی بزرگان آنهاست و سپس تاراج دارایی شان .  حکیم ارد بزرگ

پدران و مادرانی که فرزندان خود را در کوچه و خیابان رها می کنند ، بزهکار و شایسته سرزنش هستند . حکیم ارد بزرگ


حکیم فردوسی توسی:

کنون ای سراینده فرتوت مرد

سوی گاه اشکانیان بازگرد

چه گفت اندر آن نامهٔ راستان

که گوینده یاد آرد از باستان

پس از روزگار سکندر جهان

چه گوید کرا بود تخت مهان

چنین گفت داننده دهقان چاچ

کزان پس کسی را نبد تخت عاج

بزرگان که از تخم آرش بدند

دلیر و سبکسار و سرکش بدند

به گیتی به هر گوشه‌ای بر یکی

گرفته ز هر کشوری اندکی

چو بر تختشان شاد بنشاندند

ملوک طوایف همی خواندند

برین گونه بگذشت سالی دویست

تو گفتی که اندر زمین شاه نیست

نکردند یاد این ازان آن ازین

برآسود یک چند روی زمین

سکندر سگالید زین‌گونه رای

که تا روم آباد ماند به جای

نخست اشک بود از نژاد قباد

دگر گرد شاپور خسرو نژاد

ز یک دست گودرز اشکانیان

چو بیژن که بود از نژاد کیان

چو نرسی و چون اورمزد بزرگ

چو آرش که بد نامدار سترگ

چو زو بگذری نامدار اردوان

خردمند و با رای و روشن‌روان

چو بنشست بهرام ز اشکانیان

ببخشید گنجی با رزانیان

ورا خواندند اردوان بزرگ

که از میش بگسست چنگال گرگ

ورا بود شیراز تا اصفهان

که داننده خواندش مرز مهان

به اصطخر بد بابک از دست اوی

که تنین خروشان بد از شست اوی

چو کوتاه شد شاخ و هم بیخشان

نگوید جهاندار تاریخشان

کزیشان جز از نام نشنیده‌ام

نه در نامهٔ خسروان دیده‌ام

سکندر چو نومید گشت از جهان

بیفگند رایی میان مهان

بدان تا نگیرد کس از روم یاد

بماند مران کشور آباد و شاد

چو دانا بود بر زمین شهریار

چنین آورد دانش شاه بار

پادشاهی اشکانیان - حکیم فردوسی

کنون پادشاه جهان را ستای

به رزم و به بزم و به دانش گرای

سرافراز محمود فرخنده‌رای

کزویست نام بزرگی به جای

جهاندار ابوالقاسم پر خرد

که رایش همی از خرد برخورد

همی باد تا جاودان شاد دل

ز رنج و ز غم گشته آزاد دل

شهنشاه ایران و زابلستان

ز قنوج تا مرز کابلستان

برو آفرین باد و بر لشکرش

چه بر خویش و بر دوده و کشورش

جهاندار سالار او میر نصر

کزو شادمانست گردنده عصر

دریغش نیاید ز بخشیدن ایچ

نه آرام گیرد به روز بیسچ

چو جنگ آیدش پیش جنگ آورد

سر شهریاران به چنگ آورد

برآنکس که بخشش کند گنج خویش

ببخشد نه‌اندیشد از رنج خویش

جهان تاجهاندار محمود باد

وزو بخشش و داد موجود باد

سپهدار چون بوالمظفر بود

سرلشکر از ماه برتر بود

که پیروز نامست و پیروزبخت

همی بگذرد تیر او بر درخت

همیشه تن شاه بی‌رنج باد

نشستش همه بر سر گنج باد

همیدون سپهدار او شاد باد

دلش روشن و گنجش آباد باد

چنین تا به پایست گردان سپهر

ازین تخمه هرگز مبراد مهر

پدر بر پدر بر پسر بر پسر

همه تاجدارند و پیروزگر

گذشته ز شوال ده با چهار

یکی آفرین باد بر شهریار

کزین مژده دادیم رسم خراج

که فرمان بد از شاه با فر و تاج

که سالی خراجی نخواهند بیش

ز دین‌دار بیدار وز مرد کیش

بدین عهد نوشین‌روان تازه شد

همه کار بر دیگر اندازه شد

چو آمد بران روزگاری دراز

همی بفگند چادر داد باز

ببینی بدین داد و نیکی گمان

که او خلعتی یابد از آسمان

که هرگز نگردد کهن بر برش

بماند کلاه کیان بر سرش

سرش سبز باد و تنش بی‌گزند

منش برگذشته ز چرخ بلند

ندارد کسی خوار فال مرا

کجا بشمرد ماه و سال مرا

نگه کن که این نامه تا جاودان

درفشی بود بر سر بخردان

بماند بسی روزگاران چنین

که خوانند هرکس برو آفرین

چنین گفت نوشین روان قباد

که چون شاه را دل بپیچد ز داد

کند چرخ منشور او را سپاه

ستاره نخواند ورا نیز شاه

ستم نامهٔ عزل شاهان بود

چو درد دل بیگناهان بود

بماناد تا جاودان این گهر

هنرمند و بادانش و دادگر

نباشد جهان بر کسی پایدار

همه نام نیکو بود یادگار

کجا شد فریدون و ضحاک و جم

مهان عرب خسروان عجم

کجا آن بزرگان ساسانیان

ز بهرامیان تا به سامانیان

نکوهیده‌تر شاه ضحاک بود

که بیدادگر بود و ناپاک بود

فریدون فرخ ستایش ببرد

بمرد او و جاوید نامش نمرد

سخن ماند اندر جهان یادگار

سخن بهتر از گوهر شاهوار

ستایش نبرد آنک بیداد بود

به گنج و به تخت مهی شاد بود

گسسته شود در جهان کام اوی

نخواند به گیتی کسی نام اوی

ازین نامهٔ شاه دشمن‌گداز

که بادا همه ساله بر تخت ناز

همه مردم از خانها شد به دشت

نیایش همی ز آسمان برگذشت

که جاوید بادا سر تاجدار

خجسته برو گردش روزگار

ز گیتی مبیناد جز کام خویش

نوشته بر ایوانها نام خویش

همان دوده و لشکر و کشورش

همان خسروی قامت و منظرش

اندیشه و انگاره ای که نتواند ، آینده ای زیبا را مژده دهد ، ناتوان و بیمار است . حکیم ارد بزرگ
پرستاری از مادر و پدر، زیباترین و پر ارزشترین زمان زندگی است . حکیم ارد بزرگ
آزادی و آزادیخواهی امری خردمندانه و زندگی آفرین است ، نه سیری قهقرایی و وادادگی فرهنگی . حکیم ارد بزرگ
 مهر میهن ، در دل ایرانیان ، همواره موج می زند . حکیم ارد بزرگ
شکست های زندگی ، درهای پیروزی را می گشایند .  حکیم ارد بزرگ
مردم نادان و ناتوان ، همواره به دنبال برپایی دوباره دستگاه پادشاهی و سلطنت هستند  . حکیم ارد بزرگ
 رسانه های آزاد ، باید زبان و دهان مردم باشند ... حکیم ارد بزرگ
 زمانی که نیروهای درون خویش را انکار کنیم ، نگرانی به دیدارمان می آید .  حکیم ارد بزرگ

سخنانی از استاد فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی (بنیانگذار فلسفه اُرُدیسم و رهبر اُرُدیست های جهان)

شیک بودن خوب است، اما فاخرتر از آن، با ادب بودن است. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی

ولخرجی از سبکسری است. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی

خردمندی در درست مصرف کردن ما دیده می شود. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی

وابستگی زیاد به دانستن اخبار و رویدادهای پراکنده روز جهان، پسرفت ما را به ارمغان می آورد. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی

آنانی که همیشه در آرامش هستند، لاابالی ترین آدم هایند. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی

آرامش اگر همیشگی باشد، سستی و پلشتی در پی دارد. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی

فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی (بنیانگذار فلسفه اُرُدیسم و رهبر اُرُدیست های جهان)

سخنانی از استاد فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی (بنیانگذار فلسفه اُرُدیسم و رهبر اُرُدیست های جهان)

ترس از جدایی، جدایی به بار می آورد. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی
آنانیکه تنها به خود می اندیشند، براستی بزهکارند. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی
آنکه با آدمهای گستاخ گفتگو می کند، دیر و یا زود به گناه آنها گرفتار آید. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی
ادامه گفتگو با کسی که دانستی، اندیشه ات را باور ندارد و حاضر به پذیرش حقیقت نیست، اشتباه است. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی
کسی که فریبکاری پیشه می کند خبرچینی می کند و به اعتماد دیگران خیانت می کند. براستی در انزوا و سختی جان خواهد داد. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی
آنکه دیگران را ابزار پرش خویش می سازد، خیلی زود تنها خواهد شد. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی

فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی (بنیانگذار فلسفه اُرُدیسم و رهبر اُرُدیست های جهان)

سخنانی از استاد فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی (بنیانگذار فلسفه اُرُدیسم و رهبر اُرُدیست های جهان)

اگر از خودخواهی کسی به تنگ آمده ای، او را خوار مساز، بهترین راه آن است که چند روزی رهایش کنی. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی


از پس پشیمانی، می توان راه های تازه ای را برای نجات یافت. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی


اگر دیگران را به زیباترین نام ها بخوانیم، چیزی از ارزشمان نمی کاهد، مهم آن است که ما او را دلگرم ساخته ایم آنگونه باشد که ما می گوییم. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی


اگر می خواهی بزرگ شوی، از کردار نیک دیگران فراوان یاد کن. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی


امنیت بزهکار، یکی از علل رشد فساد است. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی


آدمیانی که با دیگران رو راست نیستند، با خود نیز، بدین گونه اند. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی


فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی (بنیانگذار فلسفه اُرُدیسم و رهبر اُرُدیست های جهان)

سخنانی از استاد فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی (بنیانگذار فلسفه اُرُدیسم و رهبر اُرُدیست های جهان)

اگر می دانستیم رفتار امروز ما، چه موج بزرگی از یادها و قضاوت ها را در خاطره ها بوجود می آورد، هیچ گاه کنشی نادرست از خود به نمایش نمی گذاشتیم. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی
اگر کسی را بسیار دوست دارید، پیوسته به او خاطرات شیرین، هدیه دهید. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی
اگر خاطره شیرینی برای خود نسازیم، یاد خاطرات غمناک گذشته، روان ما را از پای در خواهد آورد. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی
رَد راستی، رَد خویشتن است. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی
آدمها را آنگونه بخواهیم که هستند، نه آنگونه که می خواهیم. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی
آدمیان با یکدیگر یکی نیستند، زنان و مردان، هر یک بگونه ای می اندیشند، یکی دانستن آدمیان درست نیست. فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی

فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی (بنیانگذار فلسفه اُرُدیسم و رهبر اُرُدیست های جهان)

یک ره گهر فروخته، صد ره سنگ

ای شده شیفتهٔ گیتی و دورانش

دهر دریاست، بیندیش ز طوفانش

نفس دیویست فریبنده از او بگریز

سر بتدبیر بپیچ از خط فرمانش

حلهٔ دل نشود اطلس و دیبایش

یارهٔ جان نشود لل و مرجانش

نامهٔ دیو تباهیست همان بهتر

که نه این نامه بخوانیم و نه عنوانش

گفتگوهاست بهر کوی ز تاراجش

داستانهاست بهر گوشه ز دستانش

مخور ای یار نه لوزینه ونه شهدش

مخر ای دوست نه کرباس ونه کتانش

نه یکی حرف متینی است در اسنادش

نه یکی سنگ درستی است بمیزانش

رنگها کرده در این خم کف رنگینش

خنده‌ها کرده بمردم لب خندانش

خواندنی نیست نه تقویم و نه طومارش

ماندنی نیست نه بنیاد و نه بنیانش

شد سیه روزی نیکان شرف و جاهش

شد پریشانی پاکان سرو سامانش

گلهٔ نفس چو درنده پلنگانند

بر حذر باش ازین گله و چوپانش

علم، پیوند روان تو همی جوید

تو همی پاره کنی رشتهٔ پیمانش

از کمال و هنر جان، تو شوی کامل

عیب و نقص تو شود پستی و نقصانش

جهل چو شب‌پره و علم چو خورشید است

نکند هیچ جز این نور، گریزانش

نشود ناخن و دندان طمع کوته

گر که هر لحظه نسائیم بسوهانش

میزبانی نکند چرخ سیه کاسه

منشین بیهده بر سفرهٔ الوانش

حلقهٔ صدق و صفا بر در دین میزن

تا که در باز کند بهر تو دربانش

دل اگر پردهٔ شک را ندرد، هرگز

نبود راه سوی درگه ایقانش

کعبه‌مان عجب شد و لاشه در آن قربان

وای و صد وای برین کعبه و قربانش

گرگ ایام نفرسود بدین پیری

هیچگه کند نشد پنجه و دندانش

نیست جز خار و خسک هیچ درین گلشن

شوره‌زاریست که نامند گلستانش

چشم نیکی نتوان داشت از آن مردم

که بود راه سوی مسکن شیطانش

همه یغما گر و دزدند درین معبر

کیست آنکو نگرفتند گریبانش

راه دور است بسی ملک حقیقت را

کوش کاز پای نیفتی به بیابانش

آنکه اندر ظلمات فرو ماند

چه نصیبی بود از چشمهٔ حیوانش

دامن عمر تو ایام همی سوزد

مزن از آتش دل، دست بدامانش

ره مخوفست، بپرهیز ازین خفتن

ابر تیره است، بیندیش ز بارانش

شیر خواری که سپردند بدین دایه

شیر یک قطره نخوردست ز پستانش

شخصی از بحر سعادت گهری آورد

خفت از خستگی و داد بزاغانش

چه همی هیمه برافروزی و نان بندی

به تنوری که ندیدست کسی نانش

خرلنگ تو ز بس بار کشیدن مرد

چه بری رنج پی وصلهٔ پالانش

گر که آبادی این دهکده میخواهی

باید آباد کنی خانهٔ دهقانش

پر این مرغ سعادت تو چنان بستی

که گرفتند و فکندند بزندانش

تن بدخواه ز تو لقمه همی خواهد

چه همی یاد دهی حکمت لقمانش

پست اندیشه بزرگی نکند هرگز

گر چه یک عمر دهی جای بزرگانش

اگرت آرزوی کعبه بود در دل

چه شکایت کنی از خار مغیلانش

گر چه دشوار بود کار و برومندی

همت و کارشناسی کند آسانش

سزد ار پر کند از در و گهر دامن

آنکه اندیشه نبودست ز عمانش

گهری گر نرود خود بسوی دریا

ببرد روشنی لؤلؤ رخشانش

آنکه عمری پی آسایش تن کوشید

کاش یک لحظه بدل بود غم جانش

گوی علم و هنر اینجاست، ولی بیرنج

دست هرگز نتوان برد بچوگانش

وقت فرخنده درختی است، هنر میوه

شب و روز و مه و سالند چو اغصانش

روح را زیب تن سفله نیاراید

رو بیارای به پیرایهٔ عرفانش

نشود کان حقیقت ز گهر خالی

برو ای دوست گهر میطلب از کانش

بگشا قفل در باغ فضیلت را

بخور از میوهٔ شیرین فراوانش

ریم وسواس بصابون حقایق شوی

نبری فایده زین گازر و اشنانش

جهل پای تو ببندد چو بیابد دست

فرصتت هست، مده فرصت جولانش

تنگ میدان شدن عقل ز سستی نیست

ما ندادیم گه تجربه میدانش

بره‌ها گرگ کند مکتب خودبینی

گر بتدبیر نبندیم دبستانش

نفس با هیچ جهاندیده نخواهد گفت

راز سر بسته و رسم و ره پنهانش

ره اهریمن از آن شد همه پیچ و خم

تا نپرسند ز سر گشتهٔ حیرانش

دهر هر تله نهد، بگذر و بگذارش

چرخ هر تحفه دهد، منگر و مستانش

تیره‌روزیست همه روز دل افروزش

سنگریزه است همه لعل بدخشانش

آهن عمر تو شمشیر نخواهد شد

نبری تا بسوی کوره و سندانش

معبد آنجا بگشودی که زر آنجا بود

سجده کردی گه و بیگاه چو یزدانش

پاسبانی نکند بنده چو ایمان را

دیو زان بنده چه دزدد بجز ایمانش

جز تو کس نیست درین داد و ستد مغبون

دین گران بود، تو بفروختی ارزانش

گرگ آسود، نجستیم چو آثارش

درد افزود، نکردیم چو درمانش

سالها عقل دکان داشت بکوی ما

بهچ توشی نخریدیم ز دکانش

خیره سر گر نپذیرفت ادب، بگذار

تا که تادیب کند گردش دورانش

طبع دون زان نشد آگه ز پشیمانی

که چو بد کرد، نکردیم پشیمانش

دل پریشان نبد آنروز که تنها بود

کرد جمعیت نا اهل پریشانش

شیر و روباه شکاری چو بدست آرند

روبهش پوست برد، شیر خورد رانش

کشور ایمن جان خانهٔ دیوان شد

کس ندانست چه آمد به سلیمانش

نفس گه بیت نمیگفت و گهی چامه

گر نمیخواند کسی دفتر و دیوانش

روح عریان و تو هم درزی و هم نساج

جامه کن زین دو هنر بر تن عریانش

لشکر عقل پی فتح تو میکوشد

چه همی کند کنی خنجر و پیکانش

خرد از دام تو بگریخته، باز آرش

هنر از نزد تو برخاسته، بنشانش

کار را کارگر نیک دهد رونق

چه کند کاهل نادان تن آسانش

همه دود است کباب حسد و نخوت

نخورد کس نه ز خام و نه ز بریانش

سود دلال وجود تو خسارت شد

تاجر وقت بگیرد ز تو تاوانش

گنج هستی بستانند ز ما، پروین

ما نبودیم، قضا بود نگهبانش

ای بی خبر ز منزل و پیش آهنگ

دور از تو همرهان تو صد فرسنگ

در راه راست، کج چه روی چندین

رفتار راست کن، تو نه ای خرچنگ

رخسار خویش را نکنی روشن

ز آئینهٔ دل ار نزدائی زنگ

چون گلشنی است دل که در آن روید

از گلبنی هزار گل خوش رنگ

در هر رهی فتاده و گمراهی

تا نیست رهبرت هنر و فرهنگ

چشم تو خفته است، از آن هر کس

زین باغ سیب میبرد و نارنگ

این روبهک به نیت طاوسی

افکنده دم خویش به خم رنگ

بازیچه‌هاست گنبد گردان را

نامی شنیده‌ای تو ازین شترنگ

در دام بسته شبرو چرخت سخت

در بر گرفته اژدر دهرت تنگ

انجام کار در فکند ما را

سنگیم ما و چرخ چو غلماسنگ

خار جهان چه میشکنی در چشم

بر چهره چند میفکنی آژنک

سالک بهر قدم نفتد از پا

عاقل ز هر سخن نشود دلتنگ

تو آدمی نگر که بدین رتبت

بیخود ز باده است و خراب از بنگ

گوهر فروش کان قضا، پروین

یک ره گهر فروخته، صد ره سنگ

وقت مانند گلوبند بود، پروین

کارها بود در این کارگه اخضر

لیک دوک تو نگردید ازین بهتر

سر این رشته گرفتی و ندانستی

که هریمنش گرفتست سر دیگر

موجها کرده مکان در لب این دریا

شعله‌ها گشته نهان در دل این مجمر

تو ندانم به چه امید نهادستی

کالهٔ خویش در این کشتی بی لنگر

پای غفلت چه نهی بر دم این کژدم

دست شفقت چه کشی بر سر این اژدر

به نگردد دگر آزردهٔ این پیکان

برنخیزد دگر افتادهٔ این خنجر

در شیطان در ننگست، بر آن منشین

ره عصیان ره مرگست، بر آن مگذر

آشیانها به نمی‌ریخته این باران

خانمانها به دمی سوخته این اخگر

آسیای تو شد افلاک و همی ترسم

که ز گشتنش تو چون سرمه شوی آخر

میروی مست ز بیغوله و می‌آید

با تو این دزد فریبندهٔ غارتگر

سبک آنمرغ که ننشست بدین پستی

خنک آن دیده که نغنود درین بستر

شو و بر طوطی جان شکر عرفان ده

ورنه بر پرد و گردد تبه این شکر

بی خبر میرود این شبرو بی پروا

ناگهان میکشد این گیتی دون پرور

هوشیاری نبود در پی این مستی

جهد کن تا نخوری باده از این ساغر

تو چنین بیخود و فکر تو چنین باطل

کور را کور نشد هیچگهی رهبر

چند چون پشه ز هر دست قفا خوردن

چند چون مور بهر پای فشاندن سر

همچو طاوس بگلزار حقیقت شو

همچو سیمرغ سوی قاف ارادت پر

کشتهٔ حرص نیاورد بر تقوی

لشکر جهل نشد بهر کسی لشکر

چند با اهرمن تیره‌دلی همره

نفسی نیز ره صدق و صفا بسپر

مردم پاک شو، آنگاه بپاکان بین

دیده حق بین کن و آنگاه بحق بنگر

چشم را به ز حقیقت نبود پرتو

روح را به ز فضیلت نبود زیور

سخن از علم سماوات چه میرانی

ایکه نشناخته‌ای باختر از خاور

هر که آزار روا داشت، شد آزرده

هر که چه کند در افتاد بچاه اندر

گر نخواهی که رسد بر دلت آزاری

بر دل خلق مزن بی سببی نشتر

مطلب روزی ننهاده که با کوشش

نخوری قسمت کس، گر شوی اسکندر

بهر گلزار در آتش مفکن خود را

که گلستان نشود بر همه کس آذر

از نکو خصلتی و بد گهری زینسان

نخل پر میوه وناچیز بود عرعر

تو هم ای شاخ، بری آر که خوشتر شد

ز دو صد سرو، یکی شاخک بار آور

چه شدی بستهٔ این محبس بی روزن

چه شدی ساکن این کنگرهٔ بی در

سر خود گیر و از این دام گریزان شو

دل خود جوی و ازین مرحله بیرون بر

نسزد تشنه همی عمر بسر بردن

بامیدی که نمک زار شود کوثر

طلب ملک سلیمان مکن از دیوان

که چو طفلت بفریبند به انگشتر

زنگ خودبینی از آئینهٔ دل بزدا

گر آلودگی از چهرهٔ جان بستر

ایکه پوئی ره امید شب تیره

باش چون رهروی، آگاه ز جوی و جر

چو رود غیبت و هنگام حضور آید

تو چه داری که توان برد بدان محضر

سود و سرمایه بیک بار تبه کردی

نشدی باز هم آگاه ز نفع و ضر

چو تو خود صاعقهٔ خرمن خود گشتی

چه همی نالی ازین تودهٔ خاکستر

نبرد هیچ بغیر از سیهی با خود

هر که زانکشت فروشان طلبد عنبر

بید خرما و تبر خون ندهد میوه

دیو طه و تبارک نکند از بر

خواجه آنست که آزاده بود، پروین

بانو آنست که باشد هنرش زیور

ای سیه مار جهان را شده افسونگر

نرهد مار فسای از بد مار آخر

نیش این مار هر آنکس که خورد میرد

و آنکه او مرد کجا زنده شود دیگر

بنه این کیسه و این مهره افسون را

به فسون سازی گیتی نفسی بنگر

بکن این پایه و بنیاد دگر بر نه

بگذار این ره و از راه دگر بگذر

تو خداوند پرستی، نسزد هرگز

کار بتخانه گزینی و شوی بتگر

از تن خویش بسائی، چو شوی سوهان

دامن خویش بسوزی، چو شوی اخگر

تو بدین بی پری و خردی اگر روزی

بپری، بگذری از مهر و مه انور

ز تو حیف ای گل شاداب که روئیدی

با چنین پرتو رخسار به خار اندر

تو چنان بیخودی از خود که نمیدانی

که ترا میبرد این کشتی بی لنگر

جهد کن تا خرد و فکرت ورائی هست

آنچه دادند بگیرند ز ما یکسر

نفس بدخواه ز کس روی نمیتابد

گر تو زان روی بتابی چه ازین بهتر

زندگی پر خطر و کار تو سرمستی

اهرمن گرسنه و باغ تو بار آور

عاقبت زار بسوزاندت این آتش

آخر کار کند گمرهت این رهبر

سیب را غیر خورد، بهر تو ماند سنگ

نفع را غیر برد، بهر تو ماند ضر

تو اگر شعبده از معجزه بشناسی

نکند شعبده این ساحر جادوگر

زخم خنجر نزند هیچگهی سوزن

کار سوزن نکند هیچگهی خنجر

دامن روح ز کردار بد آلودی

جامه را گاه زدی مشک و گهی عنبر

اندر آندل که خدا حاکم و سلطان شد

دیگر آندل نشود جای کس دیگر

روح زد خیمهٔ دانش، نه تن خاکی

خضر شد زندهٔ جاوید، نه اسکندر

ز ادب پرس، مپرس از نسب و ثروت

ز هنر گوی، مگوی از پدر و مادر

مکن اینگونه تبه، جان گرامی را

که بتن هیچ نداری تو ز جان خوشتر

پنجهٔ باز قضا باز و تو در بازی

وقت چون برق گریزان و تو در بستر

تیره رائی چه ز جهل و چه ز خود بینی

غرق گشتن چه برود و چه ببحر اندر

تو زیان کرده‌ای و باز همیخواهی

مشکت از چین رسد و دیبه‌ات از ششتر

رو که در دست تو سرمایه و سودی نیست

سود باید که کند مردم سوداگر

تو نه‌ای مور که مرغان بزنندت ره

تو نه‌ای مرغ که طفلان بکنندت پر

سالکان پا ننهادند بهر برزن

عاقلان باده نخوردند ز هر ساغر

چه بری نام ره خویش بر شیطان

چه نهی شمع شب خود بره صرصر

عقل را خوار کند دیدهٔ ظاهر بین

روح را زار کشد مردم تن‌پرور

چون تو، بس طائر بی تجربه خوشخوان

صید گشته است درین گلشن خوش منظر

دامها بنگری ای مرغک آسوده

اگر از روزنهٔ لانه بر آری سر

این کبوتر که تو بینیش چنین بیخود

شاهبازیش گرفتست بچنگ اندر

آخر ای شیر ژیان، بند ز پا بگسل،

آخر ای مرغ سعادت، ز قفس برپر

به چراغ دل اگر روشنی افزائی

جلوهٔ فکر تو از خور شود افزونتر

دامنت را نتواند که بیالاید

هیچ آلوده، گرت پاک بود گوهر

کله از رتبت سر مرتبه‌ای دارد

چو سر افتاد، چه سود از کله و افسر

سوخت پروانه و دانست در آن ساعت

که شد اندام ضعیفش همه خاکستر

هر چه کشتی، ملخ و مور بیغما برد

وین چنین خشک شد این مزرعهٔ اخضر

به تن سوختگان چند شوی پیکان

به دل خسته‌دلان چند زنی نشتر

تو دگر هیچ نداری ز سلیمانی

اگر این دیو ز دستت برد انگشتر

دلت از روشنی جانت شود روشن

زانکه این هر دو قرینند بیکدیگر

در گلستان دلی، گلبنی از حکمت

به ز صد باغ گل و یاسمن و عبهر

چه کشی منت دونان بسر هر ره

چه روی در طلب نان بسوی هر در

آنکه زر هنر اندوخت، نشد مفلس

آنکه کار دل و جان کرد، نشد مضطر

پر طاوس چه بندی بدم کرکس

چو دم آراسته گردد، چه کنی با پر

آنچه آموخت بما چرخ، سیه کاریست

گر چه کردیم سیه بس ورق و دفتر

اوستادی نکند کودک بی استاد

درس دانش ندهد مردم بی مشعر

جسم چون کودک و جانست ورا دایه

عقل چون مادر و علم است ورا دختر

علم نیکوست، چه در خانه چه در غربت

عود خوشبوست، چه در کاسه چه در مجمر

کاخ دل جوئی از کوی تن مسکین

شمش زر خواهی از کورهٔ آهنگر

کاردانان نگزینند تبه‌کاری

نامجویان ننشینند بهر محضر

آغل از خانه بسی دور و شبان در خواب

گرگ بددل بکمین و رمه اندر چر

جای آسایش دزدان بود این وادی

مسکن غول بیابان بود این معبر

خون دلهاست درین جام شقایق گون

تیرگیهاست درین نیلپری چادر

بهر وارون شدن افراشت سر این رایت

بهر ویران شدن آباد شد این کشور

خانه‌ای را که نه سقفی و نه بنیادیست

این چنین خانه چه از خشت و چه از مرمر

سور موش است اگر گربه شود بیمار

عید گرگ است اگر شیر شود لاغر

پاک شو تا نخوری انده ناپاکی

نیک شو تا ندهندت ببدی کیفر

همه کردار تو از تست چنین تیره

چه کنی شکوه ز ماه و گله از اختر

وقت مانند گلوبند بود، پروین

چو شود پاره، پراکنده شود گوهر

کوش، پروین، تا به تاریکی نباشی رهسپار

 

دانی که را سزد صفت پاکی:

آنکو وجود پاک نیالاید

در تنگنای پست تن مسکین

جان بلند خویش نفرساید

دزدند خود پرستی و خودکامی

با این دو فرقه راه نپیماید

تا خلق ازو رسند بسایش

هرگز بعمر خویش نیاساید

آنروز کآسمانش برافرازد

از توسن غرور بزیر آید

تا دیگران گرسنه و مسکینند

بر مال و جاه خویش نیفزاید

در محضری که مفتی و حاکم شد

زر بیند و خلاف نفرماید

تا بر برهنه جامه نپوشاند

از بهر خویش بام نیفراید

تا کودکی یتیم همی بیند

اندام طفل خویش نیاراید

مردم بدین صفات اگر یابی

گر نام او فرشته نهی، شاید

هفته‌ها کردیم ماه و سالها کردیم پار

نور بودیم و شدیم از کار ناهنجار نار

یافتیم ار یک گهر، همسنگ شد با صد خزف

داشتیم ار یک هنر، بودش قرین هفتاد عار

گاه سلخ و غره بشمردیم و گاهی روز و شب

کاش میکردیم عمر رفته را روزی شمار

شمع جان پاک را اندر مغاک افروختیم

خانه روشن گشت، اما خانهٔ دل ماند تار

صد حقیقت را بکشتیم از برای یک هوس

از پی یک سیب بشکستیم صدها شاخسار

دام تزویری که گستردیم بهر صید خلق

کرد ما را پایبند و خود شدیم آخر شکار

تا بپرد، سوزدش ایام و خاکستر کند

هر که را پروانه آسانیست پروای شرار

دام در ره نه هوی را تا نیفتادی بدام

سنگ بر سر زن هوس را تا نگشتی سنگسار

نوگلی پژمرده از گلبن بخاک افتاد و گفت

خوار شد چون من هر آنکو همنشینش بود خار

کار هستی گاه بردن شد زمانی باختن

گه بپیچانند گوشت، گه دهندت گوشوار

تا کنی محکم حصار جسم، فرسود است جان

تا بتابی نخ برای پود، پوسیداست تار

سالها شاگردی عجب و هوی کردی بشوق

هیچ دانستی در این مکتب که بود آموزگار

ره نمودند و نرفتی هیچگه جز راه کج

پند گفتند و نپذرفتی یکی را از هزار

جهل و حرص و خودپسندی دشمن آسایشند

زینهار از دشمنان دوست صورت، زینهار

از شبانی تن مزن تا گرگ ماند ناشتا

زندگانی نیک کن تا دیو گردد شرمسار

باغبان خسته چون هنگام حاصل شد غنود

میوه‌ها بردند دزدان زین درخت میوه‌دار

ما درین گلزار کشتیم این مبارک سرو را

تا که گردد باغبان و تا که باشد آبیار

رهنمای راه معنی جز چراغ عقل نیست

کوش، پروین، تا به تاریکی نباشی رهسپار